Dünya Sağlık Örgütünün (WHO/DSÖ) Pandemi olarak ilan ettiği COVID-19 salgını; sosyal, ekonomik ve daha birçok alanda etkili olduğu gibi, spor hukuku bakımından da önemli sonuçlar doğurmaktadır. Sporcuların ve menajerlerin maaşlarının ne ölçüde ödeneceği, liglerin ne zaman başlayacağı, başka kulüplerle anlaşan ya da geçici transfer sözleşmesi ile transfer edilen sporcuların durumu, liglerin başlaması halinde sporcuların sağlığının korunması bakımından ne gibi önlemler alınacağı halen belirsizliğini sürdürmektedir. Bu hususta basketbol ile ilgili değerlendirmelerimize ışık tutacak olan, başta FIFA tarafından yapılan açıklamalar önem arz etmektedir. Bu çerçevede, FIFA, 07 Nisan 2020 tarihinde yayımladığı ‘‘COVID-19 Futbol Düzenleyici Hususlar’’ başlıklı tavsiye niteliğindeki metinde, COVID-19 ‘u mücbir sebep (force majeure) olarak kabul etmekle birlikte, bu hususta özellikle FIFA Profesyonel Futbolcular Statüsü ve Transferleri Talimatı’nın (‘‘FIFA RSTP’’) yorumlanması çerçevesinde değerlendirmelerde bulunmuştur. FIFA’nın bu dönemde kulüp ve oyunculara yönelik tavsiyeleri şu şekilde olmuştur:
- Kulüpler ile oyuncuların müzakere yapmak suretiyle görüşüp anlaşması esas olmalıdır.
- Kulüpler tarafından tek taraflı bir karar alınacak ise, bu karar mutlak suretle ülke hukukuna uygun olmalıdır.
- Kulüpler ile oyuncular arasında yapılan görüşmeler neticesinde anlaşma sağlanamamış ve bununla birlikte uyuşmazlık bakımından ülke hukukunda boşluk var ise, ‘FIFA Uyuşmazlık Çözüm Kurulu’ ve ‘FIFA Oyuncu Statüleri Komitesi’ aşağıda maddeler halinde yazılı şartları baz almak suretiyle bir karar verecektir:
- Kulübün mali durumu.
- Düşürülen maaşın oranı.
- Maaşı düşürüldükten sonra oyuncunun kalan toplam hak edişi.
- Kulüp tarafından alınan kararın belli oyunculara mı yoksa tüm kadroya mı uygulandığı.
- Kulübün anlaşma sağlama amacıyla gösterdiği iyi niyet.
Profesyonel Futbolcuların Statüsü Ve Transferleri Talimatı’nın 19/2. Maddesi uyarınca sporcu sözleşmelerinin bitiş tarihinin 31 Mayıs olarak belirlenmesi zorunludur. Bu hususta, liglerin ertelenmesi konusunda resmi bir açıklama yapılmamış olmakla birlikte, sezon sonu sözleşmeleri sona erecek sporcuların başka bir kulüp ile anlaşmaları halinde durumlarının ne olacağı tartışma konusudur.
FIFA tarafından yapılan açıklamada, sezon sonu sona erecek sözleşmelerin, ligler tamamlanana kadar geçerli sayılacağı, gelecek sezona ilişkin sözleşmelerin ise liglerin başlayacağı tarihten itibaren geçerli olacağı belirtilmiştir. Sezon ve tescil dönemlerinin kesişmesi halinde, oyuncu ve kulüp arasında aksine yönelik anlaşma olmaması durumunda, önceliğin ilk kulübe verilmesi kararlaştırılmıştır. Anlaşmanın sağlanmaması halinde, FIFA kriter olarak tarafların ekonomik durumunu baz almak suretiyle bir karar verecektir. Bunların yanında tavsiye edilen bir diğer husus; sezon başlangıç tarihleri belirlendiği takdirde, oyuncunun bu tarihten önce sözleşmeden doğan bir alacağı muaccel olur ise, bu alacak için sezonun başlangıç tarihine ya da ilk tescil dönemine kadar erteleme yapılması gerektiği yönündedir. Sporcuların maaş indirimi veya ödemelerin ertelenmesi hususlarında ise, kulüp ve oyuncuların bir araya gelmek suretiyle anlaşma yoluna gitmeleri verilen tavsiyeler arasındadır.
Tarafların anlaşması suretiyle ifa edilmemesine karar verilen sözleşmelere ilişkin olarak; gerek oyuncuların belli alacaklarını garanti edebilmeleri, gerekse Covid-19 salgınının kulüplerin mali durumu üzerindeki etkisini en aza indirmek amacıyla, ifa dengesi korunmak istenmektedir. Bu bağlamda, Covid-19 salgınının etkileri ve erteleme süreci devam ettiği sürece hüküm ifade etmek üzere devlet destekleri de belirtilmek üzere toplu sözleşmelerin hazırlanabilmesi amacıyla uygun ortamın sağlanması gerektiği, sözleşmelerde tek taraflı değişiklik yapılabilmesi için, değişikliğin yerel mevzuata uygun olmasının yanında toplu sözleşmeye de aykırı olmaması gerektiği, ayrıca tüm bu değişikliklerin FIFA Uyuşmazlık Çözüm Kurulu veya Oyuncuların Statüsü Komitesi tarafından, iyiniyet, makuliyet ve orantılılık ilkeleri çerçevesinde olumlu değerlendirilmesi neticesinde uygulanabileceği belirtilmiştir. Müsabakaların durduğu süreç boyunca sözleşmelerin askıda olabilmesinin ancak mali destek planlamalarıyla sağlanabileceği vurgulanmıştır.
FIFA tarafından açıklanan tavsiye kararlarında da görüleceği üzere, esas olarak tarafların anlaşması öngörülmüş olup, iyiniyet, makuliyet ve orantılılık ilkeleri çerçevesinde değerlendirme yapılacağı belirtilmiştir. Bu bağlamda, Kulüpler Birliği Vakfı'nın tavsiye kararları ise şu şekilde açıklanmıştır:
1- Kulüplerimiz içinde bulunduğumuz 2019-2020 sezonu futbolcu, menajerlik, teknik ekip v.b. sözleşmelerinde belirtilen ücretlerin yapılandırılması, uyarlanması ve dondurulması konusunda karşılıklı olarak mutabakata varmaya çalışacaklardır.
2- Karşılıklı mutabakatın sağlanamaması halinde ligler tekrar başlayana kadar bu süreci kapsayan sözleşmeler ve alacaklar dondurulacak, oyunculara bununla ilgili tebligat gönderilecektir.
3- Kulüplerin mevcut zarar hesaplamalarına göre yıllık ortalama %30 zarara uğradığı tespit edilmiştir. Liglerin akıbetinin belli olması ile her kulüp kendi zarar durumuna göre indirim rakamını uygulamaya koyabilecektir. Bakiye oyuncu ödemeleri ligler başladıktan sonra ödenmeye başlayacaktır.
31 Mart 2020'de AB Sporcuları Yürütme Kurulu, Covid-19 salgını ile ilgili en son gelişmeleri ve spor ve sporcu üzerindeki etkisini tartışmak üzere bir acil durum toplantısı düzenlemiş ve tavsiye niteliğinde birtakım kararları alınmıştır. Bu tavsiye kararlarının ana fikri, ahde vefa ilkesinin benimsenmesi gerektiği yönündedir. Sözleşmede değişiklik ancak tarafların müzakeresi sonucunda olmalıdır, tek taraflı değişiklik yapılmamalıdır. Liglerin yeniden başlaması halinde oyuncuların, yetkililerin, çalışanların ve seyircilerin sağlığı ve güvenliği riske atılmamalı, gerekli önlemler alınmalıdır. Müsabakalar, oyuncuların sağlığı ve güvenliği dikkate alınmak suretiyle, yeterli hazırlık süresi olacak şekilde planlanmalıdır. Profesyonel sporcular, diğer işçilerle aynı olan ulusal hükümet gelir koruma programlarına dahil edilmelidir.
Her ne kadar, COVID-19 pandemisi FIFA tarafından mücbir sebep olarak kabul edilmiş ve buna ilişkin birtakım açıklamalar yapılmış ise de, basketbol ile ilgili FIBA tarafından böyle bir açıklamada bulunulmamıştır. Uluslararası hukukta öngörülmeyen koşulları düzenleyen spesifik hükümlerin olmadığı düşünüldüğünde, durumun genel hükümler çerçevesinde, ex aequo et bono (hakkaniyet) ilkesi uyarınca çözülmesi gerektiği kabul edilmelidir.
Sözleşmeli Basketbolcular Lisans, Tescil ve Transfer Talimatı’nın 21/2. Maddesi uyarınca erkek liglerinde bitiş tarihi 30 Haziran, kadın liglerinde ise 31 Mayıs olarak belirlenmek zorundadır. Kadın basketbol ligleri iptal edilmiş olmakla birlikte, erkek basketbol liglerine ilişkin henüz resmi bir açıklama yapılmamıştır. Sporcular toplam hakedişleri olan 10 maaşlarının yedisini halihazırda almış olup, kalan 3 maaşın ödenip ödenmeyeceği, ödenecekse indirim yapılıp yapılmayacağı tartışılmaktadır. Bu bedel sporcunun yıllık finansal kazancının %30’una tekabül etmektedir.
Geçmişte mücbir sebep nedeniyle liglerin ertelenmesine ilişkin örnek teşkil edecek yalnızca bir dava bulunmaktadır. 2013/2014 Lübnan Basketbol Sezonu’nda mücbir sebep nedeniyle liglerin başlamasının ertelenmesine karar verilmiş olup, dava Lübnan kulübü Champville ile oyuncu Georges Feghali arasında 0529/14 sayılı BAT dosyası ile görülmüştür. Davada, sporcu tarafından alacağın tamamı talep edilmiş ise de, verilen karar, mücbir sebep nedeniyle kulüp ile sporcu arasında paylaştırmak suretiyle talep edilen alacağın bir kısmının sporcuya ödenmesi yönünde olmuştur. Bu emsal karara dayanarak, BAT önünde görülecek davalarda, mücbir sebeple (COVID-19 Pandemisi) ortaya çıkan olumsuz sonuçlar, anlaşma esas olmak üzere, oyunculara olduğu kadar kulüplere de yansıtılmalıdır. Kulüplerin bu hususta tek taraflı değişiklik yapmak suretiyle, oyuncu ile anlaşma yapılmaksızın, bakiye alacak üzerinde indirim yapmalarına izin verilmemeli, anlaşma esas olacak şekilde oyuncular korunmalıdır.
Açıklanan tüm tavsiye kararları ışığında, gerek futbol gerekse basketbol alanında, liglerimizdeki sözleşmeli sporcuların durumu hakkında net bir değerlendirmede bulunmak için, öncelikle liglerin ertelenmesi konusunda resmi bir açıklama yapılması gerekmektedir. Sporcular ile kulüpler arasında imzalanan sözleşmelerin iptali ya da tadili yoluna gidilebilmesi, ancak liglerin ertelenmesi durumunda söz konusu olabilecektir. Liglerin ne şekilde devam edeceğinin belli olması halinde, başta FIFA tarafından alınan tavsiye niteliğinde kararlar, sporcuların durumu bakımından belirleyici olacaktır. Bu kararlar uyarınca, oyuncu ve kulüplerin anlaşması esas olmak üzere, iyi niyet ve mali durum gibi kriterler dikkate alındığında kulüpler lehinde kararlar alınabilecektir. Gerek kulüpler ve oyuncular, gerekse ülke federasyonları, FIFA talimatlarına uymakla yükümlüdürler. Bu bakımdan, FIFA DRC tarafından alınan kararlar kuşkusuz Uyuşmazlık Çözüm Kurulu’nun kararlarını da etkileyecektir.
Av. Özcan Yüksel – Av. Sema Seyis